Matbaacılık ve Kâğıt Hakkındaki Efsaneler / Gerçekler:

Sürdürülebilir matbaacılık ve kâğıt söz konusu olduğunda efsaneleri gerçeklerden ayırmakta fayda var. Bu sektörün çevresel değerleri ve etkilerinin daha iyi anlaşılmasının, hem baskı hem de kâğıdın, gerek ticari uygulamalar gerekse eğitim ve yaratıcılık alanlarında gelecek nesiller için de vazgeçilmez bir araç olmaya devam etmesine katkı sağlayacağına inanıyoruz.

Avrupa kâğıt sektörü gerek sürdürülebilir hammadde gerek yenilenebilir enerji gerekse geri dönüşüm oranları konusunda dünya lideridir. Ancak buna rağmen kâğıt ile ilgili efsaneler, tüketiciler nezdinde hâlâ geçerliliğini koruyor. Two Sides’ın 2023 yılında yaptığı soruşturma, Avrupalı tüketicilerin yüzde 60’ının kıtadaki ormanların azaldığına inandığını gösterdi; oysa ormanlık alanlar her gün 1500 futbol sahası kadar büyümeyi sürdürüyor. 
Avrupa ormanlarının toplam hacmi yaklaşık 28 milyar metrekareye tekabül ediyor ve buna her yıl 612 milyon metrekare ekleniyor.

Soruşturmanın işaret ettiği bir başka olguysa tüketicilerin yüzde 41’inin kâğıdı atık üreten, yüzde 34’ünün ise çevreye zararlı bir ürün olarak gördüğü. 
Bu yanılgıların kaynağı genellikle kâğıt ve bunun çevre üzerindeki etkileri hakkındaki yanıltıcı bilgiler. Kâğıt yaklaşık 2 bin yıldır tercih edilen iletişim yöntemi olagelmiştir. Dijital devrimin yaşandığı günümüzde dahi son derece etkili olmaya ve verimli şekilde üretildiği, kullanıldığı ve atığı değerlendirildiği takdirde sürdürülebilir olmaya devam ediyor.

Bu sektörün çevresel değerleri ve etkilerinin daha iyi anlaşılmasının, hem baskı hem de kâğıdın, gerek ticari uygulamalar gerekse eğitim ve yaratıcılık alanlarında gelecek nesiller için de vazgeçilmez bir araç olmaya devam etmesine katkı sağlayacağına inanıyoruz. Bu yüzden efsaneleri gerçeklerden ayırmakta fayda var:

 

Efsane: Kâğıt çevre düşmanı bir malzemedir. 

Gerçek: Kâğıt geri dönüştürülebilir ve sürdürülebilirdir.

 

 

Doğal ve yenilenebilir bir malzeme olan ahşaptan elde edilen kâğıt, dünyada en çok geri dönüştürülen ürünlerden biri olmanın yanı sıra ‘üret, kullan, geri dönüş ve yeniden kullan’ döngüsel ekonomi modeli için harikulade bir örnektir. 

Kâğıt sektörü, işlenmemiş elyafın sürdürülebilir kaynaklardan edinimini sağlamak için saygın ormancılık sertifikasyon programları kullanır. En çok tanınan iki sertifika programı, Orman Yönetim Konseyi (FSC) ve Onaylanmış Orman Belgelendirme Programları’dır (PEFC). 
Kâğıt yüksek oranda geri dönüştürülebilir. 2022 yılında Avrupa’da kâğıt lifleri ortalama 3,5 kez yeniden kullanılır ve kâğıt sektöründe kullanılan lifli hammaddenin yüzde 49’u, geri dönüştürülmüş kâğıttan gelir. [2, 4] 

2022 yılında Avrupa’da toplanan ve geri dönüşüme sokulan kâğıt miktarı 55 milyon ton ile kullanılan toplam kâğıdın yüzde 71’ini oluşturuyordu. Kâğıtta geri dönüşümün üst sınırının yüzde 78 olduğu düşünülürse oldukça yüksek bir oran bu. Avrupa Kâğıt Geri Dönüşüm Bildirgesi’nin imzalayan taraflar, 2030 yılına kadar kullandıkları kâğıdın yüzde 76’sını geri dönüşümden üretme taahhüdünde bulunmuştur. 
Öte yandan kâğıt ambalajlarda geri dönüşüm oranı daha da yüksektir. Nitekim Avrupa’da kâğıt ve karton ambalajların yüzde 83’ü geri dönüşüme giriyor. Geri dönüştürülen ambalaj malzemeleri sıralamasında kâğıdı yüzde 75 ile metal, yüzde 74 ile cam ve yüzde 41 ile plastik izliyor. [4]

Geri dönüşüm sürecindeki doğal kayıplar nedeniyle kâğıt süresiz olarak geri dönüştürülemediği gibi tüketimin yüzde 100’ü toplanıp geri dönüşüme sokulamayacağı için kâğıt üretimi tamamen geri dönüştürülmüş elyafa dayalı olamıyor. Bu nedenle kâğıt döngüsünün sürdürülebilir ormanlardan elde edilen yeni işlenmemiş liflerle sürekli olarak takviye edilmesi gerekiyor.

Yazıcılarda kâğıdın çift taraflı kullanımı, kaynakta ayırma gibi girişimler maliyetleri azaltacak ve sürdürülebilirliği artıracaktır. Amacını tamamlamış bir kâğıt ürünü, geri dönüşüm kutusuna atılarak işletmelerden ve evlerden gelen diğer kullanılmış kâğıt ürünleriyle birlikte toplanabilir.
Yerel toplama sistemlerinin gelişmesiyle, geri dönüşüm alanında halihazırda öncü bir role sahip olan Avrupa kâğıt sektörünün geri dönüşüm oranlarının daha da artması bekleniyor. 

Kâğıt ve kâğıt bazlı ambalajların yüksek bir geri dönüşüm oranına sahip olduğunu, Avrupalı tüketicilerin sadece yüzde 18’i bilmektedir. 
Two Sides & Toluna Araştırması, 2023

Sürdürülebilirlik Olguları: 
- Kâğıt, yenilenebilir ve sürdürülebilir doğal bir kaynak olan ahşaptan elde edilir. 
- Kâğıt, iklim ve biyoçeşitliliğin korunmasında vazgeçilmez olan ormanların sağlıklı şekilde büyümesini destekler. 
- 2005 ve 2020 yılları arasında Avrupa ormanları, İsviçre’nin yüzölçümü kadar büyümüştür. [5] 
- Liflerin yüzde 49’u, geri dönüştürülmüş kâğıttan gelmektedir. [3] 
- Avrupa’da kâğıdın yüzde 71’i ve karton ambalajın yüzde 83’ü geri dönüşüme girer. [2, 4]
- Sürdürülebilir orman yönetimi için bir dizi sertifikasyon programı mevcuttur. 
- Karasal biyoçeşitliliğin çoğu ormanlarda bulunur.
 

Efsane: Sadece geri dönüştürülmüş kâğıt kullanılmalıdır.

Gerçek: Kâğıt döngüsünü sürdürebilmek için sürdürülebilir ormanlardan elde edilen işlenmemiş liflere ihtiyaç vardır.

 

 

Ağaçlardan elde edilen işlenmemiş lifler olmadan kâğıt döngüsünü sürdürmek mümkün değil. Geri dönüşüm sürecinde lif kaybı yaşanır. Yani döngünün devamı için sürdürülebilir ormanlardan elde edilen işlenmemiş lif gerekir.

Geri dönüştürülmüş kâğıt ürünlerinin toplanması ve işlenmesinde mürekkep, tutkal ve laminasyonlar liflerden ayrıştırılırken liflerin bir kısmı da atılır. Bu nedenle sürdürülebilir ormanlardan elde edilen işlenmemiş liflere ihtiyaç vardır. 

Kullanılan toplam kâğıdın yüzde 79’u yeniden geri dönüşüme katan Avrupa, bu başarısıyla dünyada birinci sırada yer almaktadır (2023). 
Cepi, Temel İstatistikler, 2023 

Bu yüksek geri dönüşüm oranı, Avrupalı üreticilerin daha çok miktarda kullanılmış lifi yeniden üretim sürecine dahil ettiklerine işaret ediyor. Karşılaştırma için 1991 yılına baktığımızda, geri dönüştürülmüş lif oranı yüzde 40 düzeyindeyken, 2023’te üretilen kâğıdın yüzde 52’si kullanılmış liflerden meydana geliyor. [3]
Geri dönüştürülmüş lif kullanımındaki bu artış, geri dönüşüme girebilecek kâğıt miktarının üst sınıra ulaşması nedeniyle son yıllarda yavaşlama trendine girmiş durumda. Bu nedenle işlenmemiş ile geri dönüştürülmüş lif oranının önümüzdeki yıllarda değişmesi beklenmiyor.

Geri dönüştürülmüş kâğıt kullanımı, kullanım tipine göre değişiklik gösterir. Örneğin gazete ve bazı ambalaj türleri, yüzde 90’ın üzerinde bir geri dönüştürülmüş lif oranına sahiptir; oysa yüksek nitelikli grafik kâğıtlarında bu oran yüzde 15’e düşer. Aynı durum performans, güvenlik ya da hijyen sebepleriyle yüksek bir geri dönüştürülmüş lif oranına imkân tanımayan bazı teknik uygulamalar için de geçerlidir. [3]

Kâğıdın üretimi de sürdürülebilir bir döngüye sahiptir. Geri dönüştürülmüş lifler mümkün olduğunca verimli şekilde kullanırken süreci tazeleyecek işlenmemiş lifler döngüye katılır.
2022 yılında Avrupa’da bir kâğıt lifi ortalama olarak 3,5 kez kullanılırken, dünya ortalaması 2,5’ta seyretmiştir. [2] Bu da bir kez daha işlenmemiş lif gerekliliğini gözler önüne sermektedir. Bu sayede dayanıklı, kaliteli ve arz güvenceli bir kâğıt ve kâğıt ürünleri tedariki mümkün olur.

 

Efsane: Küresel sera gazı salımının başlıca nedenlerinden biri kâğıt üretimidir.

Gerçek: Kâğıt üretiminde kullanılan enerji büyük oranda yenilenebilir kaynaklardan elde edilir ve karbon yükü şaşırtıcı derecede düşüktür.

 

 

Avrupa kâğıt hamuru ve kâğıt sektörü, yenilenebilir bir malzeme olan ahşabı kullanarak biyolojik bazlı ürünler üretmektedir.
 

Kâğıt, kâğıt hamuru ve baskı sektörünün toplamı, 2021 yılında Avrupa’daki karbon salımının ancak yüzde 0,9’unu oluşturmuştur. [6]
Kâğıt sektörünün karbon salımı, 1990’dan 2022’ye kadar ton başına yüzde 50 oranında azalmıştır. Aynı zamanda AB’deki yenilenebilir enerjinin en büyük tekil sınai kullanıcısı ve üreticisidir ve birincil enerji tüketiminin yüzde 61’ini yenilenebilir kaynaklardan karşılar. [3]
Sektörün birincil yerinde enerji kaynağı (yani satın alınan elektrik hariç), yüzde 60,5 ile biyokütle olup bunu yüzde 32,8 ile doğalgaz izler. Kalan yüzde 6,7’lik kısım ise diğer fosil yakıtlar ve net elektrik enerjisidir. [3]
 

Sektör, 1991 yılından bu yana biyokütle kullanımını istikrarlı bir şekilde artırarak 2021 yılında yüzde 57 artışla 728.471 tona yükseltmiştir. 
Cepi, Temel İstatistikler, 2022

2010 ve 2021 yılları arasında toplam birincil elektrik tüketimini yüzde 8,7 oranında azaltan Avrupa kâğıt sektörü, halihazırda yüzyılın başındakinden daha düşük enerji tüketir. Avrupa kâğıt sektörü, elektrik ihtiyacının neredeyse yüzde 55’ini yerinde üretimden sağlar. Bu elektriğin neredeyse tamamı yüksek verimli kojenerasyon santralleriyle üretilir.

Baskı ve kâğıt sektörleri, 2021 yılında toplam karbon salımının sadece yüzde 0,9’uyla Avrupa’daki en düşük sınai sera gazı salımı yapan sektörlerin başında gelir. Metal dışı mineral ürün sektörleri (yüzde 3,2) ve ana metal sektörlerine (yüzde 2,9) kıyasla son derece düşük bir oran. 
Avrupa Çevre Ajansı, Sera Gazları - Veri Görüntüleyici, 2023

Sürdürülebilir ormanlardan elde edilen kâğıt kullanımı ve sürekli geri dönüşümle bu doğal ve yenilenebilir ürünü kullandığımız için suçluluk hissetmemize gerek kalmaz.
 

 

Efsane:    Kâğıt üretimi çok fazla su tüketir.

Gerçek:    Kâğıt üretiminde kullanılan enerji büyük oranda yenilenebilir kaynaklardan elde edilir.
 

 

Kâğıt hamuru ve kâğıt sektörleri, üç kritik alanda suya bağımlıdır: Öncelikle ağaçların büyümesi ve fotosentez yoluyla karbondioksiti oksijene ve selüloza dönüştürerek endüstrinin ana hammaddesi olan odunu sağlaması için gerekli olan yağmur suyu. İkinci olarak kâğıt hamuru ve kâğıt yapımında kullanılan su ve son olarak da uygun şekilde arıtılmış atık su.

Su, sektör için çok önemli bir kaynak olduğundan, çoğu kâğıt hamuru ve kâğıt fabrikası, suya yakın lokasyonlara kurulmuştur. Avrupa’da çoğu fabrika nehirler ve göller gibi yüzey sularını kullanırken (su alımının yüzde 87’si), bazıları kendi yeraltı suyu kaynaklarından (yüzde 12) ve geri kalanı da kamuya ait su kaynaklarından (yüzde 1) faydalanmaktadır.
Suyun büyük bir kısmı, kullanıldıktan sonra çevreye geri salınacağı için su alımının tüketime eşit olmadığını kabul etmek gerekir. 2022 yılında, Avrupa kâğıt endüstrisinde kullanılan suyun yaklaşık yüzde 90’ı kaynağa geri dönmüş (uygun şekilde arıtılmadan önce fabrikada yeniden kullanılmıştır), geri kalanı ise buharlaşmış, ürün içinde kalmış ya da katı atıklara karışmıştır. [3] 

Çevreye geri bırakılmadan önce su, kâğıt hamuru ve kâğıt fabrikalarında birkaç kez döngüye sokulur. Ancak halihazırda besin maddeleri ve organik bileşenler içerdiği için öncesinde arıtılması gerekir. Bu amaçla filtrasyon, çökeltme, flotasyon ve biyolojik arıtma gibi çeşitli teknikler kullanılır. 
Kâğıt yapım teknolojisi ve su arıtma alanındaki gelişmeler, fabrikadan çıkan atık suyun temizliği üzerinde ciddi bir etki yaratmıştır.
Klor bileşiklerinden kaynaklanan zehir yükünün ölçümüne yarayan AOX seviyelerinde 1991’den bu yana yüzde 95 ve Kimyasal Oksijen İhtiyacı KOİ’de, yani organik maddenin çürümesinde kullanılan oksijen miktarında yüzde 79’luk bir azalma kaydedilmiştir [3]. Dolayısıyla karbon yükü şaşırtıcı derecede düşüktür.

Yağmur suyu ormanlar ve yeni ağaç dikimi için hayati öneme sahiptir. Öte yandan su güvencesi de ormanların varlığına bağımlıdır. Ormanlar su döngüsünün istikrarını sağlar, su arzı yaratır ve su kalitesini muhafaza eder. Ormanlık su havzaları, dünyadaki erişilebilir tatlı suyun yaklaşık yüzde 75’ini oluşturur ve dünya metropollerinin yüzde 85’inin su ihtiyacını karşılar. 
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü, FAO’ya ait “A Guide to Forest-Water Management” (Orman-Su Yönetimi Kılavuzu), 2021

 

Efsane:    Kâğıt kıymetli kaynakları tüketir.

Gerçek:    Kâğıt sanayi döngüsel ekonomiyi destekler.

 

Kâğıt, döngüsel ekonomi modeline örnek biçimde uyan bir üründür, zira hammaddesi olan ağaç lifinin yenilenebilir, doğal ve sürdürülebilir bir kaynak olmasının yanı sıra kâğıt kolayca toplanıp geri dönüşüme sokularak bu değerli liflerin yeniden kullanılmasını sağlar.

Döngüsel ekonomi şirketlere, topluma ve çevreye fayda sağlamak üzere tasarlanmış, ekonomik kalkınmaya yönelik sistemik bir yaklaşımdır. Doğrusal bir model olan ‘al-yap-at’ın aksine, döngüsel ekonomi tasarım itibariyle yenilenebilirdir ve büyümeyi, sınırlı kaynakların tüketiminden kademeli olarak ayırmayı amaçlar.
Ellen MacArthur Vakfı

Kâğıt endüstrisi, ağacın tüm unsurlarını kullanarak döngüsel ekonomiyi destekler. Bunun yanı sıra ahşap ürün üretiminden çıkan yonga, kereste fabrikası talaşı ve testere tozu gibi atıklar da kâğıt üretiminde kullanılmaktadır.
Avrupa kâğıt hamuru ve kâğıt sektörü, yenilenebilir bir malzeme olan ahşabı kullanarak gerçek anlamda organik ürünler üretmektedir. Aynı zamanda yenilenebilir enerji konusunda Avrupa’nın en büyük tekil endüstriyel kullanıcısı ve üreticisi olarak sektörün birincil yerinde enerji kaynağı (satın alınan elektrik hariç) yüzde 55,3 ile biyokütle olup bunu yüzde 28,1 ile doğalgaz takip etmektedir. Kalan yüzde 16,6’lık kısım ise fosil yakıtlardan ve net satın alınan elektrikle tamamlanır. [3]
Biyokütle, canlı veya yakın zamanda yaşamış organizmalardan elde edilen biyolojik materyaldir. Kâğıt hamuru ve kâğıt sektöründe biyokütle olarak odun atıkları, ağaç kabuğu ve hamurlaştırma işleminden elde edilen bir türev olan ‘siyah çözelti’ gibi yan ürünler oluşur.  

2022 yılında kâğıt ve kâğıt hamuru sektöründe kullanılan yakıtın yüzde 62’si biyokütleden elde edilmiştir. Bu kütlenin önemli bir kısmını üretim süreci atıkları oluşturur. 
Cepi, Temel İstatistikler, 2023

Doğru yönetildiğinde biyokütle, fosil yakıtlara kıyasla net karbon salımını ciddi oranda düşürmeye yarayan, sürdürülebilir bir yakıttır. [1] 
Döngünün son derece önemli bir parçası olan geri dönüşüm, kâğıdın döngüsel ekonomi açısından kıymetli niteliklerinin gerçekten fark edilmesini sağlar. Avrupa’da kâğıdın geri dönüşüm oranı yüzde 79 [2] iken kâğıt ambalajların yüzde 83’ü [4] geri dönüştürülmektedir. Geri dönüştürülen kâğıt lifi ortalama olarak 3,5 kez yeniden üretime sokulur. [2]
Geri dönüşüm sistemlerinin ve tedarik zincirinde işbirliğinin geliştirilmesi, döngüsel ekonominin gelecekte başarılı olması için esastır.
 

Efsane:    Elektronik iletişim, matbu iletişime göre daha çevre dostudur. 

Gerçek:    Elektronik iletişimin çevresel etkisi hafife alınmamalıdır.
 

Birçok şirket “Kâğıt kullanma”, “Yeşil düşün” ve “Ağaçları kesme” gibi mesajlarla müşterilerini elektronik belgelere geçmeye teşvik ediyor. Peki, bu çağrıların doğruluk payı ne?
Bu gibi mesajlar elektronik iletişimin kâğıt tabanlı iletişimden daha çevre dostu olduğu izlenimini verse de iki mecranın tüm yaşam döngülerini dikkate almadan bu tür bir açıklama yapmak doğru olmaz.
Okuduğunuz yazıda birkaç kez dile getirildiği üzere, yenilenebilir ve sürdürülebilir bir ürün olarak kâğıdın benzersiz bir konumu vardır. Ana hammadde olan ahşap, özenle ve sürdürülebilir bir şekilde yetiştirilir ve hasat edilir. Bu haliyle öylesine sürdürülebilirdir ki, hammaddenin çoğunun geldiği Avrupa ormanları, sadece 15 yıl içinde İsviçre büyüklüğünde bir alan kadar büyümüştür.[5]

Bilişim ve iletişim teknolojileri sektörü, 2020 yılında küresel elektrik tüketiminin yüzde 4 ila 6’sını oluşturuyordu ki bu rakam sera gazı salımlarının yüzde 2’siydi. Talebin daha da artmaya devam edeceği düşünüldüğünde, bilişim ve iletişim teknolojilerinin küresel elektrik kullanımının daha da artması bekleniyor. 
Birleşik Krallık Parlamentosu, Bilişim ve İletişim Teknolojilerinin Enerji Tüketimi, 2022

Ancak dijitalin sektörün yarattığı bu etkiler kolaylıkla unutuluyor. Tarafımızdan gerçekleştirilen araştırma [7], Avrupalı tüketicilerin yüzde 56’sının elektronik iletişimin çevre için matbu iletişimden daha iyi olduğuna inandığını ortaya koydu.
Gerek işletmeler gerekse bireyler giderek artan oranda ‘bulut’ hizmetlerini kullanıyor. Devasa veri merkezlerinden oluşan bulut internet aramalarımızdan sosyal medya paylaşımlarımıza ve çevrimiçi paylaşımlarımıza kadar, çevrimiçi yaptığımız neredeyse her şeyi depoluyor.
Öte yandan elektronik atık sorunu da devasa boyutlara ulaşmış durumda ve yakın gelecekte azalacağa da benzemiyor. Elektronik sektörü 2019 yılında dünya genelinde 53,6 milyon ton ağırlığında devasa bir atık oluşturmuştu. Rakamın daha iyi anlaşılması için bunun, 350 yolcu gemisinin ağırlığına eşdeğer olduğunu söylemekte fayda var. Alışkanlıklarımızı değiştirmediğimiz takdirde, elektronik atık miktarının 2030 yılına kadar 74,7 tona ve 2050 yılına kadarsa 110 tona ulaşması bekleniyor. [8]
2019 yılında, küresel elektronik atıkların sadece yüzde 17’si geri dönüşüme dahil edilmek üzere toplanmıştır (Avrupa’da aynı oran yüzde 42,5). [8] Geri dönüşüm alanında yapılanlar maalesef elektronik atıkların artış hızına ayak uyduramamaktadır. Söz konusu atıklar, çevreye zarar vermeyecek şekilde bertaraf edilmediği ve işlenmediği takdirde çevre ve insan sağlığı için önemli riskler oluşturmayı sürdürecektir.
Dijital ekipmanlardan, sunuculardan ve jeneratörlerden elde edilen hammaddeler genellikle sınırlı, değerli ve yenilenemez olmanın yanı sıra bunların geri dönüştürülmeleri de oldukça zordur.

“Yeşil Aklama” ile mücadele
Two Sides’ın bu alanda devreye girmesinin ardından, dünyanın en büyük en az 1000 kuruluşu, dijital iletişime geçmenin çevre için daha iyi olduğuna dair yanıltıcı ifadeler kullanmaktan vazgeçtiğini açıkladı.
 
 

Kaynaklar

[1] Forest Europe, Avrupa Ormanlarının Durumu, 2020 
https://foresteurope.org/wp-content/uploads/2016/08/SoEF_2020.pdf 

[2] European Paper Recycling Council, Gözetim Raporu, 2022

https://www.cepi.org/eprc-monitoring-report-2022/  

[3] Cepi, temel istatistikler, 2023

https://www.cepi.org/wp-content/uploads/2023/07/2022-Key-Statistics-FINAL.pdf

[4] Eurostat, 2021

https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/cei_wm020/default/table?lang=en

[5] 2005-2020 FAO verilerine dayalı Two Sides analizi

https://www.twosides.info/documents/sources/Two_Sides_Analysis_FAO_Forest_Growth_2020.pdf

[6] Avrupa Çevre Ajansı, Sera Gazı veri görüntüleyici, 2023 

(AB üyesi 27 ülkenin toplam kâğıt hamuru, kâğıt ve baskı CO₂ salımları 2021 yılında 23.096.235 ton; aynı dönemde tüm sektörlerin toplam CO₂ salımı 2.546.204.939 ton olmuştur.)

(https://www.eea.europa.eu/en/analysis/maps-and-charts/greenhouse-gases-viewer-data-viewers) 

[7] Two Sides Trend Tracker, European Findings, 2023

(https://twosides.info/trend-tracker-2023/)

[8] Küresel Sınırötesi Elektronik Akışları Gözetimi, 2022

(https://ewastemonitor.info/wp-content/uploads/2022/06/Global-TBM_webversion_june_2_pages.pdf)

 

* Two Sides

Two Sides, matbaacılığın, kâğıdın ve kâğıt ambalajın benzersiz sürdürülebilirliği ve cazibesini gündemde tutmayı amaçlayan, küresel bir kâr amacı gütmeyen kuruluştur. Sayfamızda ilgili metnin özetini okumaktasınız. Daha fazla bilgi için bkz: www.Two Sides.info

Paylaş